Kadıköy’de Barlar sokağı olarak bilinen Kadife sokağın başında sıkışmış, kapısına kilit vurulmuş ve adeta yerinden edilmiş bir bina . Bir binayı yerinden etmek için sadece yıkmak gerekmediğini gösteriyor bize şu anki durum. O binanın giriş kısmı şimdi demirlerle çevrilmiş durumda. İçinde belki dikkatimizi çekmiştir ya da çekmemiştir bir heykel durmakta. Çok kızgın, çok resmi. Öfkesi şimdiki duruma mı yoksa geçmişe mi bilinmez.

Reks sinmasının bulunduğu arsada 1900lü yılların başında bir tiyatro binası bulunmaktaymış. Adı Febüs Tiyatrosu. Hiç rahat bırakılmamış. Adı sonrasında Apollon Tiyatrosu olarak değiştirilmiş. Bu tiyatronun bir de yazlık kısmı varmış. Yazlık kısmı ise Bahariye caddesinde Halk Eğitim Merkezinin bulunduğu yerdeymiş. Bu tiyatronun adı daha sonra tekrar değiştirelerek Hale Sineması yapılmış 1930’da.

Apollon Tiyatrosu, 1930’da değişen adıyla Hale Sineması tiyatro tarihimizde önemli bir yere sahip. İlk kadın tiyatro oyuncumuz Afife Jale kimliğini gizleyerek Jale ismi ile bu tiyatroda sahneye çıkmış 1920 sonbaharında. Başarısı nedeniyle Afife Jale sonraki oyunlarda da rol almış. Polis engel olmak istemiş fakat halkın tepkisi ile karşılaşınca yeni oyunda rol almaya devam etmiş.

Sonrasında müslüman bir kadın olarak oyunlara devam ettiği için olaylar çıkmış, bir oyun sırasında arka kapıdan kaçmak zorunda kalmış sanatçı. Kadıköy Polis Başkomiseri, bir Türk Müslüman kadının sahnede yer almasını İslam adabına aykırı kabul ederek Ceza Kanununda “Adab-ı İslamiyyeye mugayir hareket etmek” suç sayıldığı gerekçesi ile tutuklamak istemiş. Kadıköy İskelesinde yakalanmış. İstenmeyen insan durumuna sokulan Afife Jale’nin, Darülbedayi (şimdiki adıyla İstanbul Şehir Tiyatroları) tarafından 08.03.1921 tarihinde yani bir 8 Mart günü işine son verilmiş.

Böyle bir öyküye sahip olan Apollon Tiyatrosu/ Hale Sineması 1961 yılında yıkılarak, mimar Maruf Önal tarafından Reks sineması inşa edilmiş. 1962 yılında sinema olarak işletmecisi tarafından Paris’teki Grand Rex sinemasından esinlenilerek Rex olarak isimlendirmek istenmiş ama sinema, Türkçede “x” harfi bulunmadığı içi “Reks” adını almıştır. Sinema salonu ve alt katında düğün salonu olarak tasarlanmış yapının içinde kenarları hiçbir yere dayanmayan iç merdivenleri duvarların saydam bırakılması ile sinemanın içine büyülü bir yol gibi yükselmesi hayal edilmiş sanki. Sonrasında bu merdivenlerin altına yapılan büfe ve ek yapılarla merdivenin ihtişamı gizlense de 2000 li yılların başında yeni düzenlemelerle sinema olarak kalmaya devam etmiş. Sinemada yapılan değişikliklerle 6 salon ortaya çıkarılmış ve bu farklılığı dile getirmek için sinemanın adı Rexx olarak fazladan bir x ile anlatılmak istenmiş.

Son 20 yılda benim tanık olduğum Reks sineması popüler ve alternatif filmlerin gösterildiği bir yerdi. Bu sinemaya gitsin gitmesin Kadıköy’den yolu geçen herkesin bu sinemaya dair elbet bir anısı vardır. Diğer bir yandan sadece filmlerin gösterildiği bir mekan değil, insanların buluşma adresi ve önünde motorsikletlerin sıra sıra sıra park edildiği bir yerdi. Reks’e göre tarif edilirdi konumlar belki hala öyledir. Reks’in önünde buluşulurdu bir yere gidilecekse eğer. Ama ortada Reks’i tarif edecek şeyler Reks’in elinden alınmış. Mart ayı Reks için hüzünlü bir ay. 2020 Mart’ta kapatılan Reks’in hem giriş hem de çıkış kapısına kilitler vurulmuş. Çıkış kapısında bale gösterimlerinden kalmış fotoğraflar duvarlarda. Sinema çıkışıdır park etmeyiniz uyarısı hala duruyor. Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesinde yaşama gözlerini yuman, İstanbul Şehir Tiyatrolarında Darülbedayi’nin 100. yılında yaşamı Hayal-i Temsili isimli oyun ile sahnelen Afife Jale’nin heykeli Reks’in giriş kapısında kırgın belki de kızgın bize bakıyor.

Kaynaklar:

1. Kadıköy’de Zaman, Arif Atılgan.K İletişim Yayınları,2. baskı, 2020.
2.https://tr.wikipedia.org/wiki/Rexx_Sinemas%C4%B1
3. https://tr.wikipedia.org/wiki/Afife_Jale